İklim Acil Durumu: Su Krizi Sinyali

Hayatımızın farklı alanlarını cendere altına alan ve birçok bilim insanı tarafından dünyanın karşı karşıya kaldığı en büyük sorun olarak belirtilen iklim krizi, yoğun etkisini her geçen gün daha da hissettirmekte. İklim krizi, yalnızca sıcaklık seviyesinin yer yer artması veya azalmasına sebep olmuyor, aynı zamanda ekstrem doğa olaylarının (aşırı yağış, aşırı kuraklık, ani hava değişimleri vb) gerçekleşmesini beraberinde getiriyor. Su krizi de iklim krizinin önemli olarak etkilediği hayati sorunlardan biri. İçinde bulunduğumuz günlerde Türkiye’nin dört bir yanında yaşanan su krizi, çevre aktivistlerinin neden iklim değişikliğini iklim krizi veya iklim acil durumu olarak adlandırmak gerektiği argümanını güçlendiriyor.

Son birkaç aydır, barajlardaki içme suyu oranının ciddi oranda düşmesi; aralık sonu ve ocak başında hissedilen mevsim normalleri dışındaki yüksek sıcaklıklar; bir süredir gerçekleşmeyen yağışlar; çeşitli ağızlardan gerçekleştirilen tasarruf çağrısı vb. olgular su sorunuyla karşı karşıya kaldığımızı bizlere gösteriyor. İstanbul’un önemli su kaynakları olan barajlarda doluluk oranının %20’nin altına düştüğü bir durumun içerisindeyiz. Bazı büyük ve uzun su kesintileri yaşanmaya başlandı. 20 milyonluk bir nüfusa sahip İstanbul’da su krizinin yaşanması ve eğer bir önlem alınmazsa bunun giderek daha yoğun hissedilmesi başka birçok problemi de beraberinde getirecek. Ayrıca çeşitli çalışmalar, bu durumun yalnızca Türkiye’de hissedilmediğini, Balkanlar’da da benzer sorunların yoğun şekilde hissedildiğini gözler önüne seriyor.

İklim krizinin doğrudan etkilediği su sorununun başka temel sebepleri de var. Gündelik hayatta tüketilen doğrudan ve doğrudan olmayan su tüketiminde söz edilmekte ve bu durum “su ayak izi” kavramıyla açıklanıyor. Diş fırçalarken, bulaşık yıkarken ve duş alırken harcadığımız su, doğrudan su tüketimini işaret ederken bir de giyilen kıyafetin üretiminde veya tüketilen etin hazır hale getirilmesi sürecinde harcanan su dolaylı su tüketim miktarı olarak hesaplanıyor. Hem doğrudan hem de dolaylı su tüketim miktarlarının toplamı ise su ayak izini meydana getiriyor. Artan nüfusun, depolanan su miktarını da olumsuz etkilediği bilim insanları tarafından sıklıkla belirtilen hususlardan biri. Ancak artan nüfusun dillendirildiği kadar büyük kitlesel-üretimde meydana gelen ve hatta belki de israf edilen su tüketimine dair bir söz bile söylenmemesi de ikiyüzlü bir tavırdan başka bir şey değil.

Bu sancılı durumu Türkiye’nin iklim politikasında da görmek mümkün. Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum daha geçtiğimiz gün 2021 yılında bir İklim Kanunu’nun meclisten geçirilerek Türkiye’nin sağlam iklim politikalarına ön ayak olacağını söylüyor. Ancak bu durum ne yazık ki ufak hesaplar uğruna Türkiye’nin Paris İklim Antlaşması’nı onaylamayan sayılı ülke arasında olduğu gerçeğini değiştirmiyor. Açıkça görünüyor ki iklim politikalarında daha şeffaf ve planlı adım atmak gereği ortada. Su kriziyle ilgili de bunu söylemek mümkün. Bugün Türkiye’nin içerisinde bulunduğu su krizine çözüm olarak deniz suyundan içme suyu elde etme çabasının tek alternatif olarak resmi ağızlarca sunulması korkunç bir durum.

Su krizi için başka bir öneri de tasarruf. Tasarruf ilk elden anlamlı bir seçenek gibi görünüyor. Ancak hem iklim krizi hem de su krizi düşünüldüğünde sorun da daha büyük, resim de. Esas olarak barajlardaki doluluğu sağlayan yağış rejimi. İklim krizinin acil bir duruma dönüşmesi ve yoğun olarak ekstrem doğa olaylarıyla kendini hissettirmesi çeşitli sorunları beraberinde getiriyor. Her ne kadar bireysel-gündelik su tüketim alışkanlıklarımızı dikkatli şekilde revize etmemiz gerekiyorsa da kitlesel üretimde harcanan su miktarını denetlemek ve iklim krizine sebep olan sera gazı etkisi yaratan durumlardan acilen uzaklaşmak ve fosil yakıt kullanımı sonlandırmak zaruridir. Zira şu an su krizi olarak tezahür eden iklim krizi, yarın çok daha başka şekillerde kendini gösterecek ve yaşamın sürdürülebilirliğini derinden etkileyecek.

Cape Town’da suyun karneye bağlandığı, insanlara gündelik olarak çok düşük miktarlarda su tahsis edildiği bir durum söz konusu. Türkiye'de de böylesi bir durumun yaşanması bu gidişata bakıldığında muhtemel gözüküyor. Çözümü erteleme lüksüne sahip değiliz. Bu durumun çözümü ancak planlı, şeffaf ve sağduyulu bir programın hayata geçirilmesiyle mümkün. İklim krizine karşı alınacak önlemler, toplumsal yaşamın ta kendisine dair alınacak önlemlerdir. Kriz kapıyı çalıyor, ve biz evde yokmuşuz gibi davranmaya devam ediyoruz. Buna karşılık her seferinde ısrarla ve ısrarla hatırlamamız gerekiyor ki yaşayabileceğimiz başka bir gezegen yok.

-Mertcan Keleş